Burcu Tan
Kentlerin tarihsel gelişim sürecine referans veren yapılar, kentin geçmişi ile geleceği arasında bağ kuran kimlik öğeleridir. Savunma faktörünün önemli olduğu dönemlerde yapılmış olan kent surları, o dönemdeki kentin sınırlarını ifade etmesi yönüyle kent tarihi açısından önem taşımaktadır. Günümüze dek ulaşan sur kentleri "surları tamamen korunmuş, kısmen korunmuş ve korunamamış" olmak üzere üç farklı nitelikte saptanabilir. Günümüzde oldukça az bir kısmının ayakta olduğu tespit edilen Galata Tarihi Ceneviz Surları, içinde yer aldığı kentsel çevredeki mevcut dokunun değişim ve gelişmesinde etkili olmuş, kentsel belleğin oluşmasında ve yaşatılmasında önemli ölçüde yönlendirici bir rol üstlenmiştir. Kentsel dokuda özellikle son yüzyılda gerçekleşen imar müdahaleleri, Galata Surları'nın önemli ölçüde tahrip olmasına neden olmuştur. Tüm bu olumsuz gelişmelere rağmen surlar bir takım izler bırakmıştır. Bu çalışmada, tarihi çevre içinde kent surlarının önemi ve bu eserlerin yeniden değerlendirilmesi konusuna odaklanılmaktadır.
Tezin amacı, içinde yer aldığı tarihi kent dokularını vurgulayan kent surlarının, günümüz kent yaşamı ile bütünleştirilmesi, kent dokusu içinde görünürlük kazanması ve vurgulanmasının nasıl sağlanacağının tartışılması ve bu konuda öneriler geliştirilmesidir. Tezin hipotezi; tarihi kent dokuları içindeki kent surlarının ortaya çıkarılması, eğer kaybolmuşsa izlerinin belirtilmesi ve çevresi içinde vurgulu biçimde ifade edilmesi, o çevreye sosyal, ekonomik ve mekânsal açıdan katkı sağlayacak ve kent belleğinin güçlenmesine yardımcı olacaktır" ifadesiyle tanımlanmıştır. Tarihi eserlerin ortaya çıkarılması, yaşatılması ve çevresi içinde vurgulanması; kentsel kaliteyi artırmak için potansiyel taşıyarak, kentin devamlılığına, anlaşılmasına ve yerel kültürel kimliğinin yaratılmasına katkıda bulunacak mimari ve kentsel tasarım yaratıcılığına yeni fırsatlar sunacak ve kent merkezinin yeniden canlandırılması ve yenilenmesinde rol oynayacaktır. Ortaya konan amaç doğrultusunda tezin hazırlanmasında veri toplama yöntemi olarak, literatür araştırması, eski harita arşivleri taranması yapılmıştır. Tezde, anket, arazi tespitleri ve gözlem teknikleri ile veri analiz ve çözümleme yöntemleri kullanılmıştır. Sonuç olarak çalışmada, Galata kent Surları ve çevresinde yapılan tespit ve anket çalışmalarına bağlı olarak, tarihi kent dokularının en önemli elemanlarından biri olan kent surlarının ortaya çıkarılmasının, eğer kaybolmuşsa izlerinin belirtilmesinin ve çevresi içinde vurgulu biçimde ifade edilmesinin, çevreye sosyal, mekânsal açıdan katkı sağlayacağı ve kent belleğinin güçlenmesine yardımcı olacağı kanıtlanmıştır. Tezin Birinci Bölümü olan giriş bölümünde çalışmanın amacı, yöntemi ve kapsamı belirtilmiştir. İkinci bölümde; tarihsel süreç içinde kent surlarının gelişim süreci, kent dokuları üzerindeki etkileri ve süreç içinde öneminin nasıl azalmış olduğu konuları üzerinde durulmaktadır. Avrupa'da sur kentleri incelenerek korunma durumuna göre sınıflandırılma yapılmıştır. Üçüncü bölümde, Türkiye'deki koruma anlayışı incelenmiş, Galata kentsel dokusunda yer alan kent surlarına yönelik tarihsel gelişim süreci ve özellikle surlar ve çevresinin fiziksel durumunun tespitiyle ilgili analitik çalışmalar ve ortaya çıkan sonuçlar değerlendirilmiştir. Dördüncü bölümde, Galata Surları ve yakın çevresinde kullanıcı farkındalığı araştırması ve sonuçları ortaya konarak değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise, tez sonuçlarına yer verilmekte ve Galata Surlarının İstanbul tarihi kent merkezinin temel bileşenlerinden birisi haline getirilmesi ve kent yaşamıyla bütünleştirilmesine yönelik ilkeler ve öneriler ortaya konmaktadır.