İkizler ve Gerçekler

İkizler ve Gerçekler: İkizler Telepati ile İletişim Kurabilir, Birbirlerinin Acısını Hissedebilirler mi? İkizlerin Parmak İzi ve Genleri Aynı mı?

Uyarlayan Meltem Çetin Sever27 Kasım 2020

Tek yumurta ikizleri.Pixabay

• Moleküler Biyoloji ve Genetik

• Obstetrik ve Jinekoloji (Ob-Jin)

• Duyular Dışı Algılama

Aynı gebelikte doğan çocuklara "ikiz" diyoruz ve ikizler dünya popülasyonunun yüzde ikisi gibi büyük bir oranını oluşturmaktadır; yani her gördüğünüz 100 insandan birinin ikizi vardır. Buna rağmen ikiz doğumları, insanlar için en şaşırtıcı olaylardan birisidir. İkizler, özellikle de tek yumurta ikizleri hem halk hem tıbbi araştırmacılar için büyüleyici bir konudur. Tek yumurta ikizlerinin birbirlerine son derece benzer olmasına ya da bazı çift yumurta ikizlerinin birbirinden nasıl o kadar farklı olabildiklerine şaşırırız.

İkizler arasındaki bağlantının, herhangi iki insan arasındakinden daha yakın olması, ikiz olmayanların anlayamayacağı bir durumdur ve diğer herkes onlardan dışardadır. İkiz dinamiğinin etrafında dönen mitolojiler, korku hikayeleri ve hatta sözde bir "burç" bile vardır ("ikizler burcu"). Fakat mitolojiler nerede biter ve gerçek nerede başlar? Bu yazımızda genel olarak, ikizlerle ilgili insanların kafasını kurcalayan sorulara cevap vermeye çalışacağız.

İkizler Nasıl Döllenir ve Oluşur?

İkizler tek yumurta veya çift yumurta ikizleri olabilirler. Tek yumurta (monozigotik) ikizleri, tek bir yumurtanın tek bir spermle döllenmesi ile oluşan zigotun bölünüp iki embriyonun gelişmesi ile oluşurlar. Bölünme ve embriyolar döllenmeden sonraki 14 gün içinde gerçekleşir. Tek yumurta ikizleri aynı DNA’yı paylaştıkları için birbirlerine çok benzerler ve aynı cinsiyettedirler; ama daha sonra da açıklayacağımız üzere genleri yüzde yüz aynı değildir.

Tek yumurta ikizleri aynı cinsiyette doğar. Pixabay

Çift yumurta (dizigotik) ikizleri ise iki farklı yumurtanın iki ayrı spermle döllenmesi ile iki zigotun oluşup iki embriyonun gelişmesi ile oluşurlar. Çift yumurta ikizleri genetik olarak birbirinden farklıdır; çünkü farklı DNA’lara sahip farklı sperm ve yumurtalardan oluşmuşlardır. Bildiğimiz üzere normal kardeşler belirli bir oranda aynı DNA'ya sahiptirler. Kardeşlerin DNA’larının yaklaşık %50'si aynıdır, dolayısıyla çift yumurta ikizi olmak farklı zamanlarda doğmuş normal kardeşler gibi olmaktır. Farklı veya aynı cinsiyette olabilirler.

7 Yeni Bilim Tişörtü Tasarımı, Agora Bilim Pazarı'nda!

Çift yumurta ikizlerinin birbirinden çok farklı olabileceğinin kanıtı olan ikiz kardeşler.Plaid Zebra

Afrika ve Hindistan gibi dünyanın bazı bölgelerinde yüksek oranda çift yumurta ikizlerine rastlanmaktadır. Çift yumurta ikizlerine sahip olma ihtimalinin genetik bir bileşeni vardır ve kalıtsal olabilen bir özelliktir.

Tek ve çift yumurta ikizlerin zigot gelişiminin karşılaştırılması. Tek yumurta ikizlerinin oluşumunda zigot ikiye bölünerek iki embriyo oluşturur; çift yumurta ikizlerinde ise iki ayrı zigot, iki ayrı embriyo oluşturur. Tek yumurta ikizlerin büyük bir bölümü (%60–70) aynı plasentayı paylaşmaktadır ama amniyotik keseleri ayrıdır. %18–30'unun ise hem plasenta hem de amniyotik kese ayrıdır. Küçük bir bölümü (%1–2) ise aynı plasentayı ve aynı amniyotik keseyi paylaşmaktadır. Çift yumurta ikizlerinin her birinin kendi plasentası ve amniyotik kesesi var.Wikipedia

İkizler Hakkında Sık Sorulan Sorular

İkizler Birbirlerinin Zihinlerini Okuyabilir mi?

Hayır. İkizler dinamiğinde ikizlerin birbirlerinin zihnini okuyabiliyor olabileceği düşüncesi ilgi çekici olmuştur. Ne yazık ki, araştırmacılar ikizler arası zihin okuma mitini kanıtlamayı başaramadılar (Ç.N.: mitler; nesilden nesle aktarılan, hayal gücü ve kültürel olayların etkisiyle zamanla değişikliğe uğrayabilen halk hikayeleridir). Genetik epidemiyolog ve Australian Twin Registry (üniversite gibi akademik kurumlar tarafından yürütülen tek ve çift yumurta ikizleri hakkında oluşturulmuş bir veritabanı) müdür yardımcısı Doçent Doktor Jeff Craig şunları söylüyor:

Araştırmacılar olarak her şeyi anlayamadık fakat şu ana kadar ESP (İng: "extrasensory perception", Ç.N.: altıncı his gibi beş duyu organımızın üzerindeki sözde algılarımızı belirten bir terim) olduğuna dair herhangi bir kanıt yok.

Tek yumurta ikizleri ve zihin okumaOvercoming Depression

52 yaşındaki Sarah Colegrove ve onun tek yumurta ikizi olan kız kardeşi Jenny'ye daima birbirlerinin zihnini okuyup okuyamadıkları soruluyor. Sarah şöyle diyor:

İnsanlar telepati veya bunun gibi yeteneklerin olduğunu düşünmeyi seviyorlar; fakat aniden kız kardeşimin başının büyük belada olduğuna veya ölmek üzere olduğuna dair hisler oluşmuyor. Bu çok saçma.

Tek yumurta ikizlerinin küçüğü olan klinik psikolog Katie Wood, başka bir bakış açısına sahip. Katie ESP'ye inanmıyor. Ancak tek yumurta ikizleri arasında özellikle çocukken dil olmadan iletişim kurabildikleri anlamına gelen bir yakınlığın olduğunu söylüyor.

Dr. Wood'un ikizler dinamiğine dair bu ilgisi, onun Swinburne Üniversitesinde öğretim görevlisi ve ikizler alanında özelleşen bir klinik psikolog olması şeklinde kariyerini yönlendirdi. Dr. Wood şöyle söylüyor:

İkizler arasında olan biten birçok şey üstü kapalıdır ve konuşulmamıştır, genellikle ikizlerden biri diğerinin ne hissettiğini açıklamadan veya sormadan hisseder. Bu, açıklamaksızın bilmektir. Cadılık veya sihirden ziyade, bağlarının gücü ve yakınlıklarıyla alakalıdır.

Doçent Doktor Jeff Craig, bilimsel bir kanıt olmamasına rağmen bazı ikizlerin birbirlerinin zihnini okuyabildiğini hissettiklerini söylüyor. Ayrıca şunları ekliyor:

Bunu kabul ediyorum ve bunun mantıklı bir açıklaması olduğuna inanıyorum. Kimsenin sahip olamayacağı kadar güçlü bir ilişkiye sahipler, ve bu bizim anlayamayacağımız bir şey. Eğer bir şeyleri aynı anda hissettiklerini ve bağlantıları olduğunu söylüyorlarsa öyledir.

İkizler, Birbirlerinin Acısını Hissedebilir mi?

Hayır. Yıllardır yapılan deneyler, ikizlerin birbirlerinin acısını hissettiklerini kanıtlamayı başaramadı. Sarah ve tek yumurta ikizi Jenny, birbirlerinin acılarını asla hissedemedikleri konusunda hemfikirler. Dahası, eğer bu gerçekleşecek olursa, hayatının en kötü acısını yaşadığında, yani doğum sırasında gerçekleşeceğini düşünüyor.

Üstelik ikizlerin birbirlerinin acısını hissetmesi olayının bir mit olduğunu kanıtlayacak bir de hikayesi var. Sarah'ın ikizi Jenny, onun partneri, ve Sarah'ın partneri Sarah ilk bebeğini doğururken hastanedelerdi. Bu üç arkadaş Sarah'ı hastanede bırakarak akşam yemeği için hastaneden ayrıldı. Onlar dışardayken işler kızıştı ve Sarah ağrılı bir acil forseps (Ç.N. zor doğumlarda bebeğin başını kavrayarak çekip çıkarılmasını sağlayan ve doğumu kolaylaştıran bir araç) ile doğum yaptı. Ancak üçlü, hastanenin hemen yanındaki otelde, hastanede olanlardan bihaber akşam yemeklerini sürdürüyordu. Sarah, şöyle diyor:

Kız kardeşim hemen oradaydı ve olaydan tamamen habersizdi.

İkiz bebeklerAnneysen.com

Zihin okuma mitine benzer şekilde, açıklanamayan bazı olaylar mevcut. Birbirlerinin acısını hissedebildiklerini söyleyen ikizler de var.

Aralarındaki bu yakın ilişki ve hemen hemen özdeş fiziksel yapı, teoride ufak bir hakikat parçası olabileceği anlamına gelir çünkü acı psikolojik olabilir ve empati yoluyla hissedilebilir. Doç. Dr. Craig şunları söylüyor:

İkizler arasındaki bu empati çok fazla. Eğer gerçekten yakınlık hissettiğiniz biri varsa, bu yakınlıktan dolayı onun acısını hissedebilirsiniz.

Tek Yumurta İkizlerinin Genleri Tamamen Aynı mıdır?

Hayır. Çoğumuz bu soruya hiç düşünmeksizin evet deriz çünkü aynı yumurta ve aynı spermden oluşan ve ikiye ayrılmış bir zigottan meydana gelen embriyoların aynı genlere sahip olmasını bekleriz; ama bu sorunun cevabı hayırdır.

Yakın geçmişe kadar tek yumurta ikizlerinin farklılıklarının çevresel etkenlerden kaynaklandığı sanılıyordu; fakat Birmingham'da bulunan Alabama Üniversitesi'nden genetik bilimci Carl Bruder ve ekip arkadaşları, 19 çift ve tek yumurta ikizinin genomlarını incelediler ve bazı ikizlerin genetik farklılıklarını keşfettiler. Genetik farklılığın olduğu bölgelerde ikizlerden biri, aynı genin daha fazla sayıda kopyasına sahipti. Buna kopya sayısı varyantı (çeşidi) deniyor. Bruder şöyle anlatıyor:

Ancak genom içerisinde bazı bölgeler vardır ki, iki-kopya kuralından sapmalar görülür. İşte bu durumda kopya sayısı varyantları var demektir. Bu bölgelerde bir genin hiç kopyasının bulunmamasından, 14'e varan sayıda kopyasının bulunmasına kadar birçok farklı durum görülebilir.

Ayrıca insan genomunda yaklaşık üç milyar baz çifti vardır, bu nedenle embriyonik gelişim sırasında her bir embriyoda 10 ila 100 arasında yeni mutasyonun oluşması beklenir. Normal DNA testleri bunu algılayamayabilir çünkü DNA'nın sadece kısa bir bölümünü incelenmektedir. Fakat tüm genom dizildiğinde farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Tek Yumurta İkizlerinin Parmak İzleri Aynı mıdır?

Hayır. Aynı döllenmiş yumurtadan oluşan tek yumurta ikizleri birbirinin aynısı gibi göründüğü kadar kişisel özelliklerinde de benzerlik gösterirler. Standart bir DNA testinde tek yumurta ikizlerini birbirinden ayırt etmek mümkün olmayabilir ancak onları ayırmanın kesin bir yolu vardır; tek yumurta ikizleri aynı parmak izlerine sahip değildirler.

Parmak izleri fiziksel görünüm gibi büyük ölçüde çevresel etkenler tarafından şekillenmektedir. Fetüs gelişirken, parmak izini oluşturan halkalar ve kıvrımlar rahim içindeki basınç ve amniyon sıvısı ile temas gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Bir insanın parmaklarındaki, avuçlarındaki ve ayaklarındaki desenler hamileliğin beşinci ayının sonunda tamamen oluşmuş olur ve herhangi bir sakatlanma veya cilt hastalağına yakalanmadığı sürece yaşamı boyunca aynı kalır.

Tek Yumurta İkizleri, DNA ile Kanıtlanan Bir Suçtan Hüküm Giyemez mi?

Ülkeden ülkeye, yasadan yasaya ve durumdan duruma değişir; ancak geçici olarak da olsa bir olasılık mevcut. Dünyanın dört bir yanında ikizlerin cezai suçlamalardan kaçtığına dair birçok örnek vardır çünkü DNA kanıtları, ikizler arasında ayrım yapamıyor veya herhangi birinin suçlu olduğunu kanıtlayamıyor.

2016'da Birleşik Krallık'taki ikizlerden biri olan Patrick Hennessy, suçlunun ikizi James olduğunu iddia ederek tehlikeli araç kullanma ve çakı bulundurma suçlarından aklandı.[2]

2015'te ise Fransız ikiz kardeşlerin her ikisi de onar ay hapis cezasına çarptırıldı. DNA kanıtları, ikizlerden birinin seri tecavüzcü olduğunu gösterdi fakat yetkililer ikizlerden hangisinin suçlu olduğunu kanıtlayamadı.[3] Sonunda ikizlerden biri olan Yoan, kardeşi Elwin'in serbest bırakıldığını itiraf ettiğinde kanıtlanmış oldu.

HapishaneLos Angeles Times

Ancak genlerin işleyişi hakkında daha fazla bilgi edinildikçe, bu gerçek hızla kurgu halini alıyor.

Araştırmacılar, DNA örnekleri aynı dizilişe sahip olsa bile, özdeş iki insan arasındaki farkı gösterebilmek için test edilmiş diziye bağlı başka yapılar olduğunu keşfettiler. Doçent Doktor Craig'in uzmanlaştığı ve genleri anlayabilmek için var olan bu ekstra katmana epigenetik deniyor.

Craig, epigenetik süreci, "genlerimizin üstüne atlayan ve onların işleyişini kontrol eden moleküller" şeklinde ve hatta daha şiirsel olarak "genlerimizde hayatın senfonisini çalan müzisyenler" olarak tanımlıyor.

Bütün bunlar, çok yakında suçlu ikizlerin kardeşlerinin varlığını bir savunma olarak kullanmaya güvenemeyecekleri anlamına geliyor.

Tek Yumurta İkizleri Rahimde Aynı Plasentayı mı Kullanır?

Şart değil. Tek yumurta ikizlerinin, paylaşılan plasenta (Ç.N. bebeğin anne rahmindeyken beslenmesini sağlayan yapı) kullanılarak belirlenmesi, doktorlar arasında bile yaygın olan bir mittir.

İkizler aynı plasentaya bağlı göbek kordonlarıyla doğuyorlarsa tek yumurta ikizidir. Ancak kendi plasentalarıyla doğdularsa tek veya çift yumurta ikizi olabilirler. Tek yumurta ikiziyseler, embriyo plasenta gelişmeden önce ikiye bölünmüş olabilir.

Bunu öğrenmenin tek yolu genetik test yaptırmaktır. İkizseniz ve çift yumurta ikizi değil de tek yumurta ikizi olduğunuzu düşünüyorsanız, bu günlerde bunu test yaptırmak oldukça basittir.

İkiz Doğma İhtimali Genetik Olarak Aktarılır mı?

Evet, fakat yalnızca çift yumurta ikizleri için.

Tek yumurta ikizlerine sahip olmak daha ilginç bir olaymış gibi düşünülür fakat buna dair herhangi bir genetik yatkınlık keşfedilmemiştir.

Ayrıca çoklu doğumlar da genetiktir çünkü genetik bir özellik olarak kabul edilen hamile kalabilmek için gerekli birden fazla yumurtayı içerir.

Tek Yumurta İkizlerinin Kişiliğinin Gelişebilmesi İçin Birbirlerinden Ayrı Eğitim Almaları mı Gerekir?

Duruma göre değişir. Ebeveynler, ikizlerini eğitim hayatları boyunca birlikte tutup tutmayacaklarını veya kişiliklerinin ayrı ayrı gelişmesine izin verip vermeyeceklerini bilmek konusunda gerçekten mücadele edebiliyorlar.

6 yaşındaki tek yumurta ikizleri olan Benji ve Mason Cox, aynı okulun farklı 1. sınıflarındalar. Anneleri Belinda Cox, çocuklarının birçok yönden benzerlik gösterdiğini söylüyor:

Aynı anda aynı dişlerini düşürdüler, aynı doğum lekesine sahipler ama zıt taraftalar.

Tek yumurta ikizleri Benji ve Mason Cox, anneleri Belinda CoxABC

Akademik olarak da Benji ve Mason birbirlerine çok benziyor, IQ testi sonuçları arasında yalnızca 1 puan fark var.

Bayan Cox, oğullarının farklı sınıflarda eğitim almasıyla her birinin eşsiz olduğu hissinin gelişmesini umduğunu söylüyor. İkizlerle ilgili en kötü şeyin "çok fazla kavga etmek" olduğunu söyleyen çocuklar, bunu hiç umursamıyormuş gibi görünüyor.

Dr. Wood, bunun psikolojik açıdan doğru bir cevabı olmayıp, ikizlere bağlı olarak değişeceğini söylüyor. İkiz yetiştirmekteki daha önemli kısmın, sürekli kıyaslama içinde olmayı engellemeye çalışmak olduğunu da söylüyor.

İnsanların çoğunlukla "ikizine göre daha zeki, ikizine göre daha sakin" dediğini duyarsınız. Bu, ikizlerin kendileri için gerçekten çok sınırlayıcı olabilir, aralarındaki rekabeti şiddetlendirebilir. Gebelikten itibaren rekabet içindeler. Ebeveynlerine asla tek yönden erişimleri yoktur. Annenin dikkati, kaynakları ve zamanı için yarışırlar.

Dr. Wood, öğretmenlerin her bireyin gelişimi için sorun yaratan iki ayrı görüşme yerine bir ebeveynle bir ebeveyn-öğretmen görüşmesi planlamasının nadir bir durum olmadığını söylüyor.

Özellikle ilkokulda, ikiziyle yakın olarak büyüyen ve ayrılıktan nefret eden birçok ikiz örneği var fakat bu birliktelik ihtiyacı, ikizler ergenlikteyken büyük ölçüde değişebilir. Dr. Wood şöyle diyor:

Ergenlik aldatıcı olabilir. Ebeveynlerinin yanı sıra ikizlerinden de nasıl ayrılacaklarını bulmak zorundalar. Bazen farklı olmak için gerçekten çok çabalıyorlar. Sanırım onların zorlukları, "benlik"leri ile "sizlik" arasında bir denge kurmak; çünkü "biz-lik" denen üçüncü bir bileşene sahipler.

Siyam İkizleri (Yapışık İkizler) Nasıl Oluşur?

Bu sorunun cevabı kesin olarak verilememiş olsa da nedenine ilişkin kuvvetli bir öneri bulunmaktadır. Yapışık ikizler, fiziksel olarak birbirine yapışık olarak doğan bebeklerdir. Tek yumurta ikizleri (monozigotik ikizler), tek bir döllenmiş yumurtanın yani zigotun ikiye bölünmesiyle oluşur. Gebe kaldıktan sekiz ila 12 gün sonra, ikizleri oluşturmak üzere ayrılacak olan embriyonik tabakalarda belirli organ ve yapılar gelişmeye başlar.

Gebe kalındıktan sonra 14 gün içinde embriyoların ayrılma işlemi gerçekleşmiş olur. Bu süre tamamlanadıktan sonra gerçekleşen ayrılmalar ise tam olarak gerçekleşemez ve siyam ikizleri oluşur. Sıklıkla fiziksel olarak olarak göğüs, karın, pelvisden ve başları yapışık olarak doğarlar. Yapışık ikizler ayrıca bir veya daha fazla iç organı paylaşabilirler.

Marieme ve Ndeye, Senegal'de doğan yapışık ikizler. Göğüsten yapışık olup bağırsaklar dışında ayrı iç organlara sahiptirler. İki baş, dört kol ve iki bacağa sahiptirler.BBC

Yapışık ikizlerin çoğu ölü doğar veya doğumdan kısa bir süre sonra ölür. Hayatta kalan bazı yapışık ikizler cerrahi olarak ayrılabilirler. Ameliyatın başarısı ise ikizlerin nerede birleştiğine, hangi organların paylaşıldığına ve cerrahi ekibin deneyim ve becerisine bağlıdır.

Siyam ikizleri terimi, 1811'de Siam'da (şimdi Tayland) doğan yapışık ikizler Eng ve Chang Bunker'dan ortaya çıkmıştır. Ayrıca yapışık ikizler tek yumurta ikizleri olduğu için aynı cinsiyette olmaktadır. Bu konuda daha fazla bilgiyi siyam ikizleriile ilgili yazımızdan alabilirsiniz.